خاموت نوعی آرماتور یا میلگرد عرضی است که در سازه های بتنی برای مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول که معمولاً از میلگرد فولادی با مقاومت بالا ساخته می شود، با کمک ماشین آلات مخصوص به شکل قفس آرماتوری درمی آید. خاموت ها به طور کلی در بخش هایی مانند تیرها، دال ها و ستون های یک ساختمان کاربرد دارند و از نظر شکل ظاهری می توانند به صورت دایره، مربع، چندضلعی یا رکابی طراحی شوند.
انواع خاموت و ویژگی های آن ها
خاموت ها بر اساس شکل، کاربرد و نحوه استفاده به انواع مختلفی تقسیم می شوند که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- خاموت تنگ
خاموت تنگ به دو نوع بسته و باز تقسیم می شود:
- خاموت تنگ بسته معمولاً برای مقابله با نیروهای پیچشی استفاده شده و باعث افزایش استحکام سازه می شود.
- خاموت تنگ باز این نوع خاموت بیشتر برای مقابله با نیروهای برشی به کار می رود.
- خاموت دورپیچ
خاموت دورپیچ، یک میلگرد یا سیم پیوسته است که به صورت مارپیچ به دور آرماتورهای طولی پیچیده می شود. این نوع خاموت معمولاً در سازه هایی با مقاطع دایره ای مورد استفاده قرار گرفته و باعث افزایش مقاومت برشی و پیچشی عضو سازه ای می شود.
- خاموت دورگیر
خاموت دورگیر، نوعی خاموت تنگ محسوب می شود که به آن “تنگ بسته” نیز گفته می شود. این نوع خاموت به دلیل استحکام بالا و توانایی در مهار کمانش میلگردهای طولی، در ستون ها و دیگر اعضای فشاری سازه ها به کار گرفته می شود. در ساخت خاموت دورگیر نباید از میلگردهای آجدار سردار که دارای کلاهک در یک یا دو سر خود هستند، استفاده شود.
شباهت های انواع خاموت ها
با وجود تفاوت هایی که بین انواع خاموت وجود دارد، شباهت هایی نیز میان آن ها دیده می شود، از جمله:
- همگی نوعی آرماتور عرضی محسوب می شوند و به منظور مهار آرماتورهای طولی به کار می روند.
- خاموت ها به بهبود مقاومت برشی و پیچشی سازه کمک می کنند.
- تمامی این خاموت ها در صورت انحراف میلگردهای طولی، به عنوان تکیه گاه افقی مورد استفاده قرار می گیرند.
تفاوت های انواع خاموت ها
اگرچه شباهت هایی میان خاموت ها وجود دارد، اما تفاوت های قابل توجهی نیز میان آن ها مشاهده می شود:
- تفاوت در نوع کاربرد و محل استفاده
- خاموت های تنگ اغلب در اعضای فشاری مانند ستون ها استفاده می شوند، زیرا علاوه بر تحمل نیروهای برشی، از کمانش میلگردهای طولی نیز جلوگیری می کنند.
- خاموت دورپیچ بیشتر در مقاطع دایره ای کاربرد دارد و به شکل مارپیچ دور آرماتورهای طولی پیچیده می شود.
- خاموت دورگیر معمولاً در تیرها و دال های بتنی به کار رفته و تأثیر زیادی در افزایش استحکام سازه دارد.
- تفاوت در شکل ظاهری
- خاموت های دورگیر و دورپیچ از نظر ظاهری شبیه به هم هستند، اما خاموت تنگ با این دو تفاوت دارد.
- خاموت های دورگیر و دورپیچ می توانند به دو صورت باز و بسته مورد استفاده قرار گیرند، در حالی که خاموت تنگ همواره به شکل بسته اجرا می شود.
- خاموت دورگیر از چند جزء تشکیل شده است که هرکدام دارای قلاب های لرزه ای در دو انتهای خود هستند، در حالی که خاموت دورپیچ به صورت یک میلگرد یا سیم پیوسته طراحی شده و در فاصله های مساوی کنار هم قرار داده می شود.
انواع خاموت
خاموت ها بر اساس شکل ظاهری، ظرفیت تحمل بار، روش خمکاری و سایر ویژگی ها دسته بندی می شوند. با این حال، تمامی انواع خاموت در گروه آرماتورهای عرضی قرار می گیرند و نقش مهمی در جلوگیری از بیرون زدگی میلگردهای طولی هنگام اعمال فشارهای برشی، مانند آسیب های ناشی از زلزله، ایفا می کنند.
انواع خاموت بر اساس شکل ظاهری
خاموت ها بسته به ابعاد و مقطع ستون، در اشکال مختلفی همچون مربع، مستطیل، دایره و چندضلعی تولید می شوند. به طور کلی، از نظر شکل، خاموت ها در دو دسته زیر قرار می گیرند:
- خاموت تنگ بسته (حلقه بسته) این نوع خاموت دارای محیطی کاملاً بسته است و بیشتر برای تحمل نیروهای پیچشی استفاده می شود. کاربرد اصلی آن در ستون ها و تیرهایی است که تحت نیروهای پیچشی بالایی قرار دارند.
- خاموت تنگ باز (حلقه باز) این نوع خاموت ها به شکل U یا L ساخته می شوند و عمدتاً برای مقابله با نیروهای برشی به کار می روند. خاموت های تنگ باز در سه نوع زیر دسته بندی می شوند:
- قلاب یا تک شاخه
- رکابی یا دو شاخه
- چند شاخه
انواع خاموت بر اساس زاویه خم شاخه ها
- خاموت ساده (سنتی) به صورت دستی و با استفاده از اهرم تولید شده و دارای قلاب هایی با زاویه ۹۰ درجه است. این نوع خاموت به دلیل این زاویه، توانایی چندانی در مهار کامل آرماتورهای طولی ندارد.
- خاموت مهندسی مشابه خاموت ساده است، اما گوشه های آن با زاویه ۴۵ یا ۱۳۵ درجه خم می شوند. این طراحی امکان مونتاژ بهتر میلگردهای اصلی در گوشه ها را فراهم می کند و استحکام بیشتری به سازه می بخشد.
انواع خاموت بر اساس فناوری تولید
- خاموت معمولی به صورت دستی یا با دستگاه ساخته می شود و در اندازه های مختلف در دسترس است.
- خاموت مارپیچ شکلی مارپیچی دارد که به دور میلگردهای طولی پیچیده می شود. این خاموت به روش دستی تولید نمی شود و برای ساخت آن از دستگاه های CNC استفاده می شود.
- خاموت ربات با دستگاه CNC ساخته شده و ظاهری مشابه خاموت مارپیچ دارد، اما در یک گوشه آن مقطع مربع شکل وجود دارد.
- خاموت سلولار به فرم حلقه های بسته است و از فناوری Pi-Systems در تولید آن استفاده می شود. این نوع خاموت باعث افزایش استحکام سازه در محل استفاده می شود و از جدیدترین انواع خاموت در بازار است.
کاربرد خاموت
خاموت ها نقش مهمی در تقویت سازه های بتنی دارند و عمدتاً در ستون و تیرهای بتنی برای تثبیت میلگردهای طولی و جلوگیری از برش و کمانش به کار می روند.
کاربرد خاموت در ستون
در ستون ها، خاموت ها با حداقل قطر ۶ میلی متر مورد استفاده قرار می گیرند و دارای مزایای زیر هستند:
- جلوگیری از کمانش میلگردهای طولی
- افزایش شکل پذیری و استحکام بتن
- تأمین مقاومت در برابر نیروهای برشی جانبی
- جلوگیری از خم شدن زودهنگام میلگردها
کاربرد خاموت در تیر بتنی
خاموت ها در تیرها به ویژه برای مقاومت در برابر نیروهای برشی به کار می روند. در نواحی بحرانی، مانند نزدیکی تکیه گاه ها، فاصله و قطر خاموت ها افزایش می یابد. از دیگر مزایای استفاده از خاموت در تیرهای بتنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود عملکرد در برابر لنگر خمشی
- افزایش مقاومت در برابر کشش های سطحی
- افزایش دوام و استحکام کلی سازه
انواع خاموت
خاموت‌ها بر اساس شکل ظاهری، ظرفیت تحمل بار، روش خمکاری و سایر ویژگی‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. به‌طورکلی، تمامی انواع خاموت در دسته آرماتورهای عرضی قرار می‌گیرند و از بیرون‌زدگی میلگرد های طولی هنگام اعمال فشارهای برشی، مانند زلزله، جلوگیری می‌کنند.
دسته‌بندی انواع خاموت در ساختمان
خاموت‌های مورد استفاده در ساختمان را می‌توان به روش‌های مختلفی دسته‌بندی کرد که شامل موارد زیر هستند:
۱. انواع خاموت از نظر شکل ظاهری
خاموت‌ها بر اساس ابعاد و مقطع ستون ساخته می‌شوند و می‌توانند اشکال مختلفی مانند مربع، مستطیل، دایره، چندضلعی و … داشته باشند. بااین‌حال، به‌طورکلی، انواع خاموت از نظر شکل ظاهری به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- خاموت تنگ بسته (حلقه بسته) این نوع خاموت دارای محیط کاملاً بسته بوده و برای تحمل نیروهای پیچشی به کار می‌رود. بیشترین کاربرد آن در ستون‌ها و تیرهایی است که تحت نیروهای پیچشی بالا قرار دارند.
- خاموت تنگ باز (حلقه باز) خاموت‌هایی که به شکل U یا L ساخته می‌شوند، در این دسته قرار می‌گیرند. این خاموت‌ها بیشتر برای مقابله با نیروهای برشی استفاده می‌شوند و به سه نوع زیر تقسیم می‌شوند:
- قلاب یا تک شاخه
- رکابی یا دو شاخه
- چند شاخه
۲. انواع خاموت از نظر زاویه خم شاخه‌ها
خاموت‌ها بر اساس زاویه خم شاخه‌های داخلی نیز طبقه‌بندی می‌شوند:
- خاموت ساده (سنتی) این نوع خاموت به‌صورت دستی و با استفاده از اهرم تولید می‌شود. قلاب‌های آن زاویه ۹۰ درجه دارند که باعث می‌شود میلگردهای طولی را به‌خوبی در بر نگیرد.
- خاموت مهندسی این خاموت مشابه خاموت ساده است، اما تفاوت اصلی آن در زاویه خم گوشه‌ها است که ۴۵ یا ۱۳۵ درجه دارد. خم ۱۳۵ درجه باعث تسهیل در مونتاژ میلگردهای اصلی در گوشه‌ها می‌شود.
۳. انواع خاموت از نظر فناوری تولید
خاموت‌ها بر اساس روش تولید نیز به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
- خاموت معمولی می‌توان آن را به‌صورت دستی یا با دستگاه تولید کرد. این نوع خاموت در قالب‌ها و اندازه‌های مختلف تولید می‌شود.
- خاموت مارپیچ یک نوع خاموت دایره‌ای است که به روش دستی تولید نمی‌شود و برای ساخت آن از دستگاه‌های CNC استفاده می‌شود. ظاهر آن به‌صورت مارپیچی است که به دور میلگردهای طولی پیچیده شده است.
- خاموت ربات مشابه خاموت مارپیچ است اما در یک گوشه آن مقطع مربع شکل وجود دارد. این نوع خاموت نیز با دستگاه CNC تولید می‌شود.
- خاموت سلولار این خاموت به شکل حلقه‌های بسته طراحی شده و باعث افزایش استحکام محل استفاده می‌شود. تکنولوژی Pi-Systems در تولید این نوع خاموت به کار می‌رود که آن را به یکی از جدیدترین مدل‌های خاموت در بازار تبدیل کرده است.
۴. کاربرد خاموت در ساختمان
خاموت‌ها در ساخت و ساز برای نگه‌داشتن میلگردهای طولی در جای خود و تأمین تکیه‌گاه جانبی استفاده می‌شوند. آن‌ها مانع از گسترش ترک و تجمع نیروهای برشی می‌شوند.
الف) کاربرد خاموت در ستون
در ستون‌های بتنی، خاموت‌ها نقش مهمی در جلوگیری از کمانش آرماتورهای طولی و مقابله با برش و پیچش دارند. خاموت‌هایی با حداقل قطر ۶ میلی‌متر در ستون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از دیگر مزایای خاموت در ستون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تثبیت موقعیت و افزایش استحکام جانبی آرماتورهای طولی
- افزایش شکل‌پذیری و استحکام بتن
- مقاومت در برابر برش جانبی
- جلوگیری از خم شدن زودهنگام میلگردها
ب) کاربرد خاموت در تیر بتنی
خاموت‌ها در تیرهای بتنی نقش مهمی در افزایش مقاومت در برابر نیروهای برشی دارند. بیشترین نیروی برشی در نزدیکی تکیه‌گاه‌ها ایجاد می‌شود، بنابراین در این نقاط از خاموت‌های بیشتر و با قطر بالاتر استفاده می‌شود. مزایای خاموت در تیرهای بتنی شامل موارد زیر است:
- بهبود عملکرد لنگر خمشی
- افزایش مقاومت در برابر نیروهای برشی و کشش سطحی
- افزایش دوام و استحکام سازه
نکات مهم در استفاده از خاموت ها
- حداقل فاصله مجاز بین خاموت های دورپیچ باید 75 میلی متر باشد؛ در غیر این صورت، ممکن است استحکام سازه کاهش یابد.
- حداقل قطر میلگرد یا سیم خاموت دورپیچ باید 10 میلی متر باشد تا مقاومت لازم را در برابر نیروهای وارده تأمین کند.
- خاموت های دورگیر و دورپیچ نباید روی یکدیگر قرار گیرند؛ بلکه باید در وجه های مقابل مقطع قرار داده شوند تا بار را به درستی تحمل کنند.
جمع بندی
در این مقاله، انواع خاموت ها از جمله خاموت تنگ، دورپیچ و دورگیر معرفی و تفاوت ها و شباهت های آن ها بررسی شد. خاموت ها بخش مهمی از سازه های بتنی هستند که به افزایش استحکام و مقاومت برشی و پیچشی کمک می کنند. بسته به نوع کاربرد، انتخاب صحیح نوع خاموت می تواند به بهبود عملکرد و ایمنی سازه منجر شود. اگر به اطلاعات بیشتر یا استعلام قیمت میلگرد و سایر محصولات فولادی نیاز دارید، می توانید با کارشناسان مجموعه فولادکو تماس بگیرید.