تقریباً همه ما در طول زندگی با مقاطع فولادی زنگ زده مواجه شده ایم. این پدیده معمولاً در اثر گذر زمان یا قرار گرفتن فولاد در محیط های مرطوب به وجود می آید. اما شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که آیا می توان چنین قطعاتی را ترمیم و به حالت اولیه بازگرداند؟ پاسخ این سؤال بله است. امروزه روش های مختلفی برای این کار وجود دارد و یکی از رایج ترین آن ها ساب بلاست است.
اگر با این روش و مزایای آن آشنایی ندارید، در ادامه همراه ما باشید تا همه چیز را درباره ساب بلاست و روش های مرتبط با آن توضیح دهیم. همچنین می توانید برای اطلاع از قیمت انواع محصولات فولادی مانند قیمت میلگرد با کارشناسان فولادکو تماس بگیرید.
ساب بلاست چیست؟
ساب بلاست روشی تخصصی برای پاکسازی و ترمیم سطوح فولادی آسیب دیده یا زنگ زده است. در این فرآیند، تمامی آلودگی ها، زنگ زدگی ها و لایه های اضافی از سطح فلز جدا می شود و قطعه آماده انجام عملیات بعدی مانند رنگ آمیزی، پوشش دهی، یا پردازش مکانیکی می گردد.
نکته مهم این است که ساب بلاست محدود به فولاد نیست و می توان آن را بر روی سطوحی مانند فلزات دیگر، چوب، و برخی مواد غیر فلزی نیز اجرا کرد.
مزایای استفاده از ساب بلاست
در مقایسه با روش های مشابه، ساب بلاست مزایای متعددی دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- مقرون به صرفه بودن: هزینه اجرای این روش برای رفع زنگ زدگی یا آسیب های سطحی فولاد معمولاً کمتر از سایر روش ها است.
- افزایش دوام قطعات: قطعاتی که به کمک ساب بلاست پاک سازی می شوند، طول عمر بیشتری پیدا می کنند.
- بهبود ویژگی های مکانیکی: سختی بیش ازحد برخی مقاطع فولادی در این فرآیند کاهش یافته و خواص مکانیکی آن ها بهبود می یابد.
- ایجاد سطحی صاف و یکنواخت: این روش باعث می شود سطح قطعه آماده پوشش دهی یا رنگ آمیزی شود.
- کاهش خطر ایجاد ترک: پس از اجرای ساب بلاست، مقاومت سطح در برابر فشار افزایش یافته و احتمال ترک خوردگی کاهش می یابد. البته مانند هر روش صنعتی، ساب بلاست نیز معایبی دارد که یکی از اصلی ترین آن ها احتمال تغییر شکل یا خرد شدن قطعات کوچک در برخی شرایط است.
تفاوت ساب بلاست و سند بلاست
یکی از اشتباهات رایج این است که ساب بلاست و سند بلاست را یک روش واحد تصور می کنند. در حالی که سند بلاست یکی از زیرشاخه های ساب بلاست است.
در سند بلاست، از ذرات شن یا ماسه به عنوان ماده ساینده استفاده می شود و کاربردهای آن شامل:
- حذف کامل زنگ زدگی سطوح
- برداشتن پوشش رنگی قدیمی
- زبر کردن سطح برای آماده سازی رنگ آمیزی
- تمیزکاری و مات کاری
- ایجاد بافت یا طرح روی سطوح
سند بلاست به دو روش اجرا می شود:
- با فشار آب: مناسب برای سطوح غیر فلزی مانند آجر یا کامپوزیت، چون از ایجاد خوردگی توسط رطوبت جلوگیری می کند.
- با فشار هوا: مناسب برای سطوح فلزی، زیرا رطوبت در این روش به حداقل می رسد.
شات بلاست چیست؟
ساب بلاست زیرشاخه دیگری نیز دارد به نام شات بلاست که در آن به جای شن و ماسه، از ساچمه های فلزی استفاده می شود. این روش بیشتر برای پاکسازی یا آماده سازی سطوح فلزی به کار می رود و به دو شکل انجام می شود:
- هوازنی: پاشش ساچمه ها با استفاده از هوای فشرده، مشابه سند بلاست.
- توربینی: پرتاب ساچمه ها به کمک توربین دوار با قدرت بالا.
انواع دستگاه شات بلاست
شات بلاست یکی از روش های مؤثر برای پرداخت، تمیزکاری و آماده سازی سطوح فلزی است. بسته به نوع قطعه، ابعاد و کاربری، دستگاه های شات بلاست در مدل های مختلفی طراحی و ساخته می شوند. در ادامه، با پرکاربردترین انواع این دستگاه ها و ویژگی های هرکدام آشنا می شویم.
۱. شات بلاست درامی
می توان گفت دستگاه های شات بلاست درامی پرکاربردترین مدل در صنایع متالورژی هستند، زیرا بسیاری از قطعات تولیدی در این صنعت ابعاد کوچکی دارند ولی در تیراژ بالا تولید می شوند.
ساختار و نحوه عملکرد
این دستگاه از دو استوانه افقی غلتان متصل به یک لاستیک متخلخل تشکیل شده است که درون یک محفظه قرار دارد. قطعات داخل این محفظه ریخته می شوند و با چرخش استوانه ها، قطعات زیر و رو می شوند. هم زمان، توربین پرقدرت، ساچمه ها را با سرعت بالا از بالا به سطح قطعات می پاشد و عملیات پرداخت انجام می شود.
پس از برخورد ساچمه ها با قطعات، آن ها از طریق حفره های لاستیک دوار جمع آوری شده و توسط الواتور دوباره به چرخه توربین بازگردانده می شوند. گرد و غبار ایجاد شده نیز به کمک مکنده از محفظه خارج می گردد.
محدودیت ها
- عدم استفاده برای قطعات نوک تیز، زیرا باعث آسیب جدی به لاستیک دوار می شود.
- ممنوعیت استفاده برای قطعات حساس مانند سرسیلندر و سیلندر، چون تمام بخش های قطعه تحت اثر قرار می گیرند.
- محدودیت ابعاد قطعه، به دلیل ظرفیت محفظه.
۲. شات بلاست آویزی (Hanger Type Shot Blast)
برخی قطعات صنعتی مانند کپسول گاز، کپسول آتش نشانی و رینگ خودرو ابعاد بزرگی دارند که استفاده از دستگاه درامی برای آن ها امکان پذیر نیست. در این موارد، دستگاه شات بلاست آویزی بهترین انتخاب است.
نحوه عملکرد
این دستگاه دارای قلاب هایی است که روی یک صفحه گردان نصب شده اند. قطعات به قلاب ها آویزان می شوند و پس از بسته شدن درب دستگاه، هم زمان با دوران قلاب ها، توربین ها ساچمه ها را با سرعت به سطح قطعات پرتاب می کنند. این فرآیند باعث پرداخت یکنواخت سطح می شود.
انواع
- دو توربینه
- سه توربینه
هر دو مدل توسط کارخانه شات بلاست پویا تولید و عرضه می شوند.
۳. شات بلاست میزی (Table Shot Blast)
در این مدل، قطعات روی یک میز دوار قرار می گیرند و ساچمه ها با شتاب بالا به سطح آن ها پاشیده می شوند. این روش برای قطعاتی مناسب است که تنها یک یا دو سطح آن ها نیاز به شات بلاست دارد.
کاربردها و ویژگی ها
- مناسب برای قطعاتی که نباید در دستگاه درامی قرار گیرند، مثل سرسیلندر، چون جابه جایی و هم زدن باعث آسیب می شود.
- بدنه داخلی این دستگاه از فولاد ضد سایش ساخته می شود تا در برابر برخورد مکرر ساچمه ها مقاومت داشته باشد.
۴. شات بلاست نواری یا تونلی
در صنایع سنگین، قطعات بزرگی مانند تیرآهن، لوله های گاز و آب وجود دارند که هیچ یک از مدل های قبلی پاسخگوی نیاز آن ها نیست. در این شرایط، دستگاه شات بلاست نواری یا تونلی بهترین انتخاب است.
ساختار و عملکرد
این دستگاه از یک نوار نقاله متحرک یا تعدادی استوانه غلتان تشکیل شده که قطعه را به داخل محفظه شات بلاست هدایت می کنند. ورودی و خروجی دستگاه با لاستیک های آویزان و کرکره ای شکل پوشانده شده تا از خروج ساچمه ها جلوگیری شود.
این مدل عمدتاً در کارخانه ها و پروژه های صنعتی بزرگ کاربرد دارد.
جمع بندی
ساب بلاست یکی از مؤثرترین روش ها برای بازگرداندن مقاطع فولادی به حالت اولیه و آماده سازی آن ها برای عملیات بعدی است. بسته به نوع سطح و هدف کار، می توان از روش های زیرشاخه آن مانند سند بلاست یا شات بلاست استفاده کرد.
برای دستیابی به بهترین نتیجه، اجرای این فرآیند باید توسط نیروهای متخصص و مجهز انجام شود تا از هرگونه آسیب غیرقابل جبران به قطعه جلوگیری گردد.